Erişkinliğe geçişteki ilk evre olarak da bilinen ergenlik, her bireyin farklı deneyimlerle yaşadığı bir ara dönem olarak bilinir. Ergenlik döneminde etkisini gösteren hormonal değişikliklerle alışılmadık tutum ve davranışlarda bulunabilen çocukların ebeveynlerinin bu süreci nasıl yönetmeleri gerektiği konusunda bilinçlenmeleri, hem ergenin hem de anne-babaların bu dönemi daha olumlu geçirmelerine yardımcı olmaktadır. Çocuk ve Ergen Psikiatrisi Uz. Dr. Humen Can Elmi, ergenlik dönemini sağlıklı bir şekilde geçirebilmek için ebeveynlerin dikkat etmesi gereken konular hakkında bilgi verdi.
Ergenlik çocukluktan erişkinliğe geçişte yaşanan bir ara dönemdir
Ergen birey artık çocukluk döneminden çıkmıştır ve yetişkinliğe ilk adımları atmaktadır. Genel olarak 11-20 yaş arası ergenlik dönemi olarak adlandırılabilir. Bu yaş aralığı, kişiye göre farklılık gösterebilir, hatta daha erken bile başlayabilir. En yaygın belirtileri çocuğun anne ve babasıyla, özerklik anlamında çatışmaya başladığı zaman görülür.
Ergen kişi, toplumun değer yargılarını eleştiren, kendi değer yargılarıyla olaylara tepki vermek isteyen, kendi bildiklerini tek doğru olarak kabul eden, her türlü ara çözüme kapalı olur. Bu dönemi yaşayan bireyler anne ve babalarını eskisi kadar beğenmezken, anne babaların şikayetleri, çocuklarının her türlü mantıklı açıklamaya dahi kapalı kalarak, kendi şahsi kararlarında sabit kalmalarıdır. Bu ergenlik döneminde beklenen tipik bir durumdur. Ebeveynlerin ise bu duruma hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
Bu dönemin bitimi konusunda ise değişik görüşler mevcuttur. Bitiş yaşının lise bitirme dönemine, üniversitenin eğitiminin tamamlandığı yaşlara, aileden ayrı yaşamaya başlandığında veya para kazanılmaya başlandığı yıllara denk geldiği düşünülmektedir.
Ergen bireyin özerkliğine saygı gösterirken sınırları unutmamalı!
Ergenin özerkliğine saygı duymak gerekir. Kritik olan soru bu konuda sınırların nasıl çizilmesi gerektiğidir. Bir ergeni geniş çaplı bir çember içinde kontrol altına almalıyız. Ders başarısında düşme, sosyal becerilerde azalma, kendi bakımında özensizlik gibi işlevsellik kayıpları yaşanmadığı sürece bu geniş çember içinde özgürlükler verilebilir. Ergenlerin her konuda sınırları zorlamayı sevmeleri unutulmamalıdır. İşlevsellik bozulduğu takdirde çemberin çapı küçültülmeli ve ergenle bu konu mutlaka paylaşılmalıdır.
Ergenlik döneminde oluşabilecek kalıcı hasarları önlemek için uzmana başvurmak gerekir
Ergen birey işlevsellik kaybı gösterdiğinde bir uzman başvurmak durumu kolaylaştırabilmektedir. Bazen işlevsellik kaybı seviyesine gelmeden yaşam kalitesini arttırmak, anne baba ve ergen arasındaki çatışmaları azaltmak ya da genel olarak bu durumu kontrollü bir şekilde geçirerek kalıcı hasarı önlemek için de uzmana başvurulabilir.
Ergenlikte madde kullanımı
Madde kullanımına başlama bu dönemde sıkça rastlanılan bir sorundur. Ergenin kendi yapısı, aile fertleri arasında yaşanan sorunlar, çevre faktörü, ergenliğin özelliği olan toplumun değer yargılarına karşı olma duygusu ve sınırları zorlamaya yönelik eğilimlerinin artması etkileyen bu durumu tetikleyen faktörler arasındadır. Örneğin, hiperaktivite ve dikkat bozukluğu olan ergenler fevridir, sonucunu tahmin edemeyen eylemlere başvurabilmektedirler.
Ergende ani kişilik değişimleri, ilgi alanlarının değişmesi, sosyal çekinme, arkadaş çevresinin değişmesi madde kullanan ergenlerde ilk fark edilen belirtiler olabilir. Madde kullanan ergenlere yaklaşımda yargılayıcı olmamak önemlidir. Ebeveynlerin böyle bir durumda sorunun kaynağına ve çözümlerine yönelmeleri önerilmektedir.
Sağlıklı bir ergenlik için aile arası olumlu ilişkiler ve ölçülü yaklaşım
Ergenlerin toplumun değer yargılarına karşı verdiği tepkiler kontrol edilebilir. Göz önünde olmalarını sağlayan etkinlikler ve kontrollü yaklaşımlarla bu süreç sağlıklı bir şekilde yaşanabilir. Sınırları zorlayan spor dalları bu konuda iyi bir örnek teşkil edebilir.
Bütün ergenler bu dönemi çok sancılı geçirecek diye bir beklenti olamaz. Ergenlik öncesinde yaşanan aile arası ilişkiler bu durumu etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Ergenlik öncesi özerkliğin kontrollü bir şekilde verilebilmesi, ergenlerin özerkliklerine her zaman saygılı olabilme önlemler arasında yer alabilir.
Unutulmamalıdır ki, sağlıklı bir gelişim için ergenlik yaşanması önemlidir. Ergenlik çatışmalı geçebilse de, önemli olan bu sürecin bireyde kalıcı hasar bırakmamasıdır.Ailelerin çocuklarıyla yapabilecekleri aktivite örnekleri, onların çocuklarıyla sıcak ilişkiler kurmalarını sağlayacak hayattan öneriler
ergenin ilgi alanını sizinle paylaşmasını sağlayın.mesela çok bahs ettiği bir müzik gurubunun şarkılarını sizde merak ettiğinizi söyleyin ve birlikte dinleyin .sevdiği bir filmin kahramanı hakkında konuşun.eleştirsel ve aşağlayıcı davranmayın .
ergenin arkadaşlarını tanımaya çalışın ,eve davet edin veya onlarla birlikte sevdikleri ortamda yemek planlayın.———-